Türkiye’den İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı’nın da ortağı olduğu, AB teknik alt yapı projesi olan OpenAIRE (www.openaire.eu ) AB finanslı politikaları teşvik etmek ve araştırmacılar, araştırma yöneticileri ve proje koordinatörlerinin politikalara uymaları için yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır.
Bugün, AB’nin en büyük akademik bilgi portalı haline gelen OpenAIRE yeni veri sağlayıcıları ile büyümeye devam etmektedir.
OpenAIRE; yayınların, veri setlerinin ve projelere ait çıktıların toplanması, belirlenmesi ve listelenmesi gibi teknik hizmetler sunmaktadır. Yayın ve veri bir arşivde depolanıp Ufuk 2020 kapsamında üretildiğine dair doğru bir şekilde tanımlandığında OpenAIRE portalı tarafından otomatik olarak toplanır.
Ufuk 2020 Açık Erişim Zorunluluklar: Ufuk 2020, Avrupa Komisyonu (AK) proje finansmanı kaynaklı tüm hakemli yayınların açık erişim (AE), diğer bir deyişle, kullanımı ile ilgili herhangi bir kısıtlama olmaksızın çevrimiçi serbestçe kullanılabilir olmasını zorunlu kılar. OpenAIRE, her bir Ufuk 2020 projesi için; proje bilgilerini, proje ile ilgili yayınlar ve veri setleri ve istatistik bölümü içeren sayfalar sunarak, proje yayınlarına Açık Erişim sağlamada yardımcı olur. Bu bilgiler raporlama amacıyla, yayın listelerini oluşturmada ve istatistik için serbestçe kullanılabilir. https://www.openaire.eu/search/find?keyword=
Açık Araştırma Veri Pilot: Açık veri; kullanımı, yeniden kullanımı ve dağıtımı ücretsiz olan veridir. Açık Araştırma Veri Pilot seçilen Ufuk 2020 projelerinden ortaya çıkmış araştırma verilerini halka açmayı amaçlar. Pilot, bilimsel yayınlarda sonuçları doğrulamak için ihtiyaç duyulan verileri (ve üstveri) ve Veri Yönetim Planı (VYP)’nda belirtilen diğer derlenen ve/veya ham verileri (ve üstveri) talep etmektedir. OpenAIRE, Veri Pilot koşullarının anlaşılması ve uygulanmasında yardımcı olan kaynakların listesini derler ve muhafaza eder:
www.openaire.eu/services-factsheets
Açık Araştırma Veri Pilot’a dahil olunarak;
• Bilimsel yöntem ve süreçlerin her aşamasında etkin, güncel ve şeffaflığa entegre biçimde Açık Bilim ile yeni dönemin parçası olma,
• Daha fazla kişiye ulaşarak daha fazla etkiye sahip olma,
• Gelecekteki araştırmacılar için çabaların tekrarını önleme ve veri korumaya yardımcı olma,
• Güncellenmiş VYP sayesinde sonuç raporunu kolaylaştırma
sağlanır.
Eğer verinin depolanabileceği başka uygun bir yer yoksa, OpenAIRE’in geniş kapsamlı arşivi Zenodo kullanılabilir. www.zenodo.org
Zenodo araştırmacılar, bilim insanı, AB projeleri ve enstitüler için şunları sağlamaktadır:
•Bilimin bütün alanlarında metin, elektronik tablolar, ses, video ve fotoğraf dahil olmak üzere farklı formatlardaki araştırma sonuçlarını paylaşmak.
•Araştırma sonuçlarını görüntüleme ve araştırma sonuçlarını atıf yapılabilir hale getirerek itibar kazandırmak ve Avrupa Komisyonu gibi finansman kuruluşlarının mevcut raporlama hatlarına entegre etmek.
•Kolay erişim ve paylaşılmış araştırma sonuçlarını yeniden kullanmak.
•Araştırma sonuçlarını OpenAIRE portalı ile entegre etmek.
OpenAIRE AB politikası hakkında proje ve araştırmacıları bilgilendirmek için danışmanlık ve rehberlik hizmetleri sunmasının yanı sıra; SSS, online kaynaklar, eğitim materyalleri, web sayfaları haber bülteni ve bloglar yoluyla Avrupa ve ötesinde açık erişim yapma hakkında kılavuzluk etmektedir. Bu danışma altyapısının merkezi OpenAIRE’in Avrupa’ya yayılmış, halen lokal düzeyde danışmanlık yaparak merkezileşmeyi sağlayan 33 Ulusal Açık Erişim Masası’dır. (NOADs) Yardım masası sistemi üzerinden bağlantı kurulabilir.
AK Açık Erişim ve Veri Yönetimi Rehber: http://ec.europa.eu/research/participants/docs/h2020-funding-guide/cross-cutting-issues/open-access-data-management/open-access_en.htm
Yardım Masası: https://www.openaire.eu/support/helpdesk
Türkiye Yardım Masası: https://www.openaire.eu/42-gultekin
E-mail adresi : openaire2020@iyte.edu.tr
OpenAIRE Videosu: https://www.dropbox.com/s/1ybshfhdar9dn3h/OpenAIRE_WIP_16.mp4?dl=0
Açık Bilimi Güçlendirmek: OpenAIRE-Advance H2020 projesi
İYTE Kütüphanesinin proje ortaklarından olduğu, OpenAIRE Advance 1 Ocak 2018'de başladı. Başlangıçta 36 ay olarak planlanan proje Covid-19 pandemisi nedeniyle 2 ay uzatılarak 28 Şubat 2021 tarihinde sona ermiştir.
Avrupa Açık Bilim Bulutunun temel direği
1 Ocak 2018'de OpenAIRE, OpenAIRE-Advance projesinin başlamasıyla birlikte heyecan verici yeni bir döneme girdi. 17-19 Ocak tarihlerinde Yunanistan Atina'da gerçekleşen proje başlangıç toplantısında, OpenAIRE’in Avrupa ve dünyadaki Açık Erişim / Açık Veri zorunluluklarını destekleme misyonunun zamanında devam ettirilebilmesi için çalışmak üzere 50 ortak bir araya geldi.
OpenAIRE Advance, insan ağı ve güçlü teknik servislerden oluşan başarılı mevcut altyapıyı sürdürürken, Avrupa Açık Bilim Bulutunun (European Open Science Cloud -EOSC) güvenilir bir ayağı olarak hizmet ederek, açıklık ve şeffaflığa doğru akademik iletişim sistemini yeniden şekillendirerek Açık Bilimi Avrupa’da temel model yapmak için çalışmalarda bulunmuştur.
OpenAIRE tarafından aşağıdaki konular üzerinde çalışmalar yürütümüştür:
1- Hizmetleri birleştirme ve yararlı hale getirme
OpenAIRE'nin açık bilim hizmet portföyü son kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamak üzere iyileştirilecek. Araştırma zincirinde yer alan tüm paydaşları hedefleyen bir dizi yönetim paneli (dashboards) vasıtasıyla, OpenAIRE Avrupa Açık Bilim Gözlem Merkezi'ni etkin bir şekilde oluşturarak tüm araştırma çıktılarını tek parça halinde birbirine bağlayacak.
2- Pan-Avrupa Açık Bilim Yardım Masasını yetkilendirmek
OpenAIRE’in bel kemiği olan 34 Açık Erişim Masası, ulusal alanda açık bilimin önemli bir parçası haline gelecek şekilde, ulusal güçlerini arttırmak ve yerel düzeyde kapasitelerini geliştirmek için yetkilendirilecek.
3- Açık bilimin araştırma topluluklarınca kavramasını desteklemek
Üç araştırma altyapı merkezi ile (Elixir-GR, EPOS-IT, DARIAH-DE) çalışan OpenAIRE, bir hizmet yaklaşımı olan açık bilim yolu ile kilit topluluklara köprüler kuracak.
4-Bilimsel iletişim ortamında ortaya çıkan değişimleri desteklemek
Küresel ağa bağlı ve dağıtılmış açık bilim altyapı temelli olan arşivler üzerine inşa edilen OpenAIRE, yeni işlev ve yeni teknolojilerle gelecek nesil arşivlerin gelişimini destekleyecek.
5- Küresel açık bilim ağı kurma
Dünya çapında ortaklarla (Latin Amerika, Japonya, ABD, Kanada, Afrika) birlikte çalışan OpenAIRE, yasal küresel ve birlikte çalışabilir akademik ortaklıklar için politika, uygulama ve hizmetleri uyumlu hale getirmeyi amaçlamaktadır.
6-Laboratuarların ötesine geçmek
Avrupa çağında 10.000 okuldan (K12) oluşan bir ağa erişebilecek OpenAIRE, akademi dışındaki bilim insanları için Açık Bilimin avantajlarından yararlanmanın temellerini oluşturacak ve OpenAIRE'i endüstriye yakınlaştırmak için Açık Yenilik programı uygulayacak.
7-Avrupa Açık Bilimi (EOSC)'nin somut bir şekilde uygulanması ve başarılı olması için EOSC-hub ile işbirliği yapmak
Önemli olarak, yarının araştırmacısının ihtiyaçlarını EOSC bağlamında kesintisiz olarak yerine getirmek için birleştirilmiş, birlikte çalışabilir bir hizmet serisi oluşturmak üzere Avrupa Açık Bilim Bulutu için hizmetleri entegre edecek ve yönetecek olan EOSC-hub projesi ile birlikte çalışacak.
01.01.2015 tarihinde başlayan OpenAIRE2020 projesi 30.06.2018 tarihinde sona ermiştir.
OpenAIRE projelerinin başarıları üzerine inşa edilen OpenAIRE2020, Avrupa Komisyonu’nun açık erişim politikalarının uygulanmasını ve etkisinin güçlendirilmesini kapsayan uzun dönemli çabaları içinde çok önemli bir aşamayı temsil etmektedir. OpenAIRE2020, çalışmalarının odağını bilimsel iletişimin araç ve kaynaklarından, iş akış ve süreçlerine; yayınlardan veriye, yazılımlara ve diğer araştırma çıktılarına ve bunlar arasında linklere kadar genişletecek ve güçlendirecek; ve Avrupanın AE altyapısının dünyanın diğer bölgeleriyle özellikle, Latin Amerika ve Amerika ile olan bağlantısını sağlamlaştıracaktır. OpenAIRE2020, Açık Erişimin temel öneme sahip Açık Bilim ve Scholarship konularını tamamen destekleyecek ve hızlandıracaktır. OpenAIRE2020, OpenAIRE’in AB fonlarıyla desteklenen araştırma çıktılarının yönetimini ve takibini sağlayan bilimsel iletişim alt yapısını devam ettirmekte ve genişletmektedir. Proje, güçlü bir alt yapı sağlamak için pan Avrupa sosyal yardım faaliyetleri ve paydaşlar için sunduğu hizmetler aracılığıyla, Ufuk2020 kapsamındaki açık erişim politikalarını desteklemek üzere sahip olduğu ağ kapasitesini ve teknik imkânlarını birleştirmektedir. Proje, Açık Veri Pilot uygulaması için araştırmacı destek ve hizmeti sunmakta, uygulamanın yasal sonuçlarını incelemektedir. Proje, ulusal fon sağlayıcılara araştırmaların etkisini ölçmek üzere yeni çalışmalar yapılırken, araştırma çıktılarının takibini yapabilmeleri için OpenAIRE hizmetlerini kullanma imkanı sunmaktadır. OpenAIRE2020, çalışma ve pilot uygulamalarla, yenilikçi yayıncılık ve araştırma verisi yönetimi konularıyla yakından ilgilenmektedir. Proje, küresel altyapılarla bağlantıya geçerek, kurumsal dijital arşivlerin uluslararası düzeyde birlikte çalışabilirliğini ve bu arşivlerin değerli açık erişim içeriğini garanti altına almaktadır. Genel olarak OpenAIRE altyapısının uzun dönemde sağlıklı bir şekilde sürdürülebilirliğini sağlamak için önerilen OpenAIRE2020 projesine, ilgili tüm kullanıcı grupları, veri sağlayıcıları ve diğer paydaşlar için süreklilik ve her aşamasındaki sorumlulukların yönetilmesinde 7/24 güvenirliği sağlamak amacıyla tüzel kişilik kazandırılacaktır.
OpenAIRE2020 kapsamında iki fon programı gerçekleştirilmiştir:
Mevcut hakemli yayınlar için fon talebi.
Ayrıntılı Bilgi: http://postgrantoapilot.openaire.eu/
7.ÇP Hibe sonrası Açık Erişim hakemli yayınlar için fona alternatif bir finansman mekanizması olarak; son 1 yıl içinde, makale işlem ücreti almaksızın 7.ÇP hibe sonrası en az bir makale yayınlamış olan açık erişim dergiler ve platformlar için 3 Mayıs 2016 tarihinde fon başvuru çağrısı yapılmıştır. 30 Haziran 2016 başvuru için son tarihtir.
Ayrıntılı Bilgi: https://www.openaire.eu/are-you-publishing-your-apc-free-oa-journal-on-a-shoestring
OpenAIRE Plus projesi 01.12.2011 tarihinde başlamış olup; 31.12.2014’te sona ermiştir.
Türkiye’de açık erişim alt yapısının güçlendirilmesini amaçlayan ve Avrupa Komisyonu 7. Çerçeve Programı tarafından desteklenen bir projedir. Projenin amacı, bilimsel bilgiye erişim için yayınları, veri setlerini ve projeleri bütünleşik hale getiren katılımcı bir Açık Erişim altyapısı geliştirmektir.