İYTE Kütüphanesi E-Bülten Ekim 2014: Bir Kitap Önerimiz

Bir Düğün Gecesi Yazarı: Adalet Ağaoğlu Tür: Roman Yayınevi: Yapı Kredi Yayın Yeri: İstanbul Yayın Yılı: 1994 Sayfa Sayısı: 299 ISBN: 9789753633420

Bir Düğün Gecesi, Adalet Ağaoğlu'nun Dar Zamanlar adlı üç kitaplık roman dizisinin ikinci kitabıdır. 1973 tarihli Ölmeye Yatmak romanının bir devamı olarak kurgulanmıştır; iki romanda aynı kişilerin hayatlarından kesitler sıralanır. Bu ikiliyi, 1987'de yayımlanan Hayır adlı romanı takip eder. 1970'li yılların Türkiye'sinde ordu, siyaset, iş dünyası arasındaki ittifakı bir gece içinde gerçekleşen birkaç ana olay etrafında ve bir düğüne katılan davetliler üzerinden anlatan roman, yayımlandığı dönemde büyük ilgi görmüş ve çok sayıda ödül almıştır.

Arka Kapak

Yayımlandığı yılın belli başlı bütün edebiyat ödüllerine değer görülen Bir Düğün Gecesi (1979), Adalet Ağaoğlu´nun geniş tarihsel akışları "dar zamanlar"da keskinleştiren tekniğiyle, edebiyatımıza yepyeni bir soluk kattığı roman dizisinin ikinci kitabı. "İntihar etmeyeceksek içelim bari!" Bugüne dek Türk romanının en kültleşmiş cümlelerinden biriyle açılan bu yapıt, bir yandan Anadolu kulübündeki "Bir Düğün Gecesi" boyunca Ölmeye Yatmak´ın ana karakteri Aysel´in izini çevresiyle sürmekte, diğer yandan da, yakın tarihimizin bir dönemiyle daha "iktidar" olgusu ekseninde esaslı bir hesaplaşmaya girmektedir. Adalet Ağaoğlu (1929); ´50´li yıllarda başlayan oyun yazarlığından ´70 sonrasında hız alan roman, öykü, deneme ve günce yazarlığına, Cumhuriyet dönemi edebiyatımızın en önemli ustalarındandır. 

Ödüller

• 1979 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü
• 1980 Orhan Kemal Roman Armağanı
• 1980 Madaralı Roman Ödülü

***

Adalet Ağaoğlu'nun "Dar Zamanlar Üçlemesi"nin ikinci kitabı olan "Bir Düğün Gecesi", üçlemenin ilk kitabı olan "Ölmeye Yatmak"ın hem tarihsel süreç hem de roman kişileri anlamında devamı niteliğinde olmasına rağmen, ilk kitabı okumamış olanlar için de tek başına okunabilecek nitelikte. 1974-1978 yıllarını kapsayan 4 yıllık bir zamanda yazılmış olmasına rağmen, romandaki zaman dilimi 1972'de tek bir düğün gecesi.

Ağaoğlu; zengin bir işadamının kızı ve bir generalin oğlunun düğün gecesinde yaşananları, tartışmaları, iç ve dış hesaplaşmaları; düğünün davetlilerinden başta ekonomi profesörü olan Ömer, sonra Tezel ve düğüne katılan diğer karakterlerin bilinciyle başarılı bir şekilde aktarıyor. Kitabın büyük bir bölümünün iç konuşmalar şeklinde geçtiği romanda; karakterlerin iç hesaplaşmaları çerçevesinde 12 mart dönemi anlatılmakta. Düğünde bulunan çeşitli  toplumsal sınıflara ve siyasi görüşlere sahip insanların etrafında geçtiği roman, döneme ışık tutarak, 70'li yılların Türkiyesinin siyasi ve sosyal panaromasını akıcı bir dille, tarafsız olarak yansıtıyor: Bir tarafta hem fiziksel hem psikolojik olarak örselenenler, diğer tarafta asker-politikacı-iş adamı üçgeninde yer alan bazı kişilerin birlikte iktidarlarını sağlamlaştırdığı yaşamlar. 

Sıkıyönetim döneminde içeri alınıp kısa sürede bırakılmış olan Ömer'in gözünden anlatılan, yargılanan karakterler, kendi zihinlerinden de dilleniyor ve hem etraftakilerle hem de kendi kendilerine konuşuyormuşçasına savunmalarını yapıyor, geçmişleriyle hesaplaşmaya girerek bazan geçmişi, bazan da içinde bulunulan ânı aktarıyorlar. Solcu bilim adamı, solcu sanatçı, polisler, askerler, iş adamları, ev kadınları, avrupa kültürüne bulaşmış burjuvalar, devrimciyken yeni ortama ayak uydurmuş gençler, vb. bulunduğu bu düğün bir anlamda Türkiye'yi temsil ediyor ve toplumun tümü de romanın ana kahramanı oluyor.

Sade bir dille yazılarak, dönemin toplumsal analizinin çok iyi yapıldığı romanda, Adalet Ağaoğlu; kapitalist düzenin oluşturduğu çirkin ilişkiler ağını tümgeneral Hayrettin Özkan ve iş adamı İlhan Dereli arasındaki dünürlük ilişkisi üzerinden eleştirirken, radikal solun bireysel yaşamı, bilimi, sanatı dışlayan katı tutumunu da dönemin radikal solcu çevresi tarafından dışlanmış ve hem bu kesime hem de kendi hayatlarına küsmüş olan öğretim üyesi Ömer, ressam Tezel ve İlhan Dereli'nin kızı Ayşen'in yaşadıkları üzerinden eleştirir. Edebiyatımızda daha önce denenmemiş olan iç konuşma tekniğinin kullanıldığı roman, konusu itibarıyla toplumcu olmasına rağmen, anlatım tekniğiyle bireycidir.

"Ölmeye Yatmak"ın ana karakteri Aysel bu kitapta yer almıyor fakat bu romandaki tüm karakterlerin Aysel'le bir ilişkisi var ve neredeyse romanın tamamında Aysel'e, sözlerine, davranışlarına sık sık göndermeler yapılıyor. "Ölmeye Yatmak"ı okumayanlar için Aysel biraz soru işareti olarak kalabiliyor bu romanda.

Karakter yaratımı öylesine başarılı ki; Adalet Ağaoğlu, tüm o iç hesaplaşmaları, çelişkileri sanki kendi yaşıyormuşçasına yansıtıyor ve insan psikolojisine ilişkin gözlem ve tespitleri hayranlık uyandırıyor. Tüm karakterler; duruşları, konuşmaları, sessizlikleri  ile gerçek bir hal alıyor. Siz de davetliler arasına karışarak, her bir karakterin düşüncelerine, gerilimlerine, tedirginliklerine ve bazen rahatlamalarına sanki şahit olduğunuzu hissediyorsunuz. Ömer'in çelişkileri, Tezel'in nihilizmi, Ayşen ve Tuncer'in hayal kırıklığı ve zayıflıkları, taşradan gelip modern hayata uyum sağlamaya çalışan ama bunu sadece konken oynamak, evinin duvarlarına mobilyalarıyla uyumlu tablo asmak sanan sonradan görmeler müjgan, nuriye ve eytın(!) ete kemiğe bürünüyor. Siz de roman kahramanlarıyla birlikte hem içinizde hem dışınızda bir yolculuğa çıkıyorsunuz.

Kitapta insanı etkileyen bir çok cümle yer alıyor. Bunlardan biri; "İnsan bir yere girer, girdiği gibi de çıkar. Üstüne bulaştırmaz bulaştırmak istemediğini..."

Adalet Ağaoğlu'nun edebi başarısını daha ilk sayfalarda hissetmeye başladığınız roman, ilginç ve sürekliyici olduğu kadar etkileyici de. Geneline dönemin politik havası, askeri vesayetin ağırlığı dolayısıyla sıkıcı bir hava hakim olsa da, dönem atmosferini vermedeki başarısı ile son derece güçlü bir roman çıkmış ortaya.

Türkiye'nin bugünkü durumunu yaratan, şimdiki kuşağın apolitik olmasına neden olan etmenleri, kişileri bu romanda bulmak mümkün. Bir dönemi anlatmasına rağmen, karakterlerlerin günümüzde de her an karşılaşabilecek niteliklerde olması dolayısıyla güncelliğini de koruyor.

Okuma kültürü ve alışkanlığına bağlı olarak, iç konuşma ve düşüncelerin yansıtılması şeklinde, diyalog değil de daha ziyade monolog olarak ilerlediğinden dikkat dağınıklığı yaşanabilir. Üçlemenin ilk kitabından başlamayanlar için karakterleri tanımak biraz zorlaşabilir.