2023'e Doğru Türkiye'de Üniversite Kütüphaneleri :
Mevcut Durum, Sorunlar, Çözüm Yolları, Standartlar Toplantısı
9-10 Haziran 2014, YÖK Başkanlığı, Ankara
Çağın gereklerine uygun ve dünya ile rekabet edebilir bir eğitim, öğretim ve araştırma altyapısı için üniversitelerin en azından kendi alanlarında üretilen bilgiye erişebilecek ve bu bilgiyi 7/24 kullanıcılarının hizmetine sunabilecek altyapıya sahip olmaları gerekir. Bu altyapıdan yoksun bir üniversitede dünyanın bilgi ve deneyiminden yeterince yararlanılamadığı ve hatta daha önce üretilmiş bilgi ve deneyimleri tekrar üretmek üzere gereksiz yere zaman ve para harcandığı ileri sürülebilir. Oysa dünyadaki söz sahibi üniversitelere bakıldığında, bu üniversitelerin kütüphanelerine ciddi yatırımlar yaptıkları ve bu yatırımların sürdürülebilir olması için gerekli önlemleri aldıkları görülür. Örnek vermek gerekirse; Avustralya ve Yeni Zelanda üniversite kütüphanelerinin kurum başına ortalama yayın alım bütçesi 9.386.523 dolar, en düşük yayın alım bütçesi ise 5.196.342 dolardır. American Research Library (ARL) üyesi olan Amerika ve Kanada üniversitelerinde kurum başına ortalama yayın alım bütçesi 10.388.129 dolar, en düşük yayın alım bütçesi ise 3.823.732 dolardır. Kütüphane çalışanları açısından bakıldığında Avustralya ve Yeni Zelenda üniversite kütüphanelerindeki en az personel sayısı 53, Amerika ve Kanada üniversitelerindeki en az personel sayısı ise 117’dir.
Ülkemiz nüfusunun %42’si 0-24 yaş grubundadır. Sahip olduğumuz genç nüfus nedeniyle üniversite eğitimine büyük bir talep vardır ve her yıl 2 milyona yakın genç üniversiteye girmek için çaba göstermektedir. 2013 yılı itibariyle ülkemizde bu talebe cevap vermeye çalışan 104’ü devlet, 72’si vakıf olmak üzere toplam 176 üniversite vardır. Bu üniversitelerin 98 adedi 2006-2013 yılları arasında kurulmuştur. Çok çeşitli alanlara yatırım yapmak zorunda olan yeni kurulmuş üniversiteler maalesef kütüphaneler için yeterince kaynak ayıramamakta ve bu durum sonraki yıllarda da düzeltilememektedir. Yeterli parasal kaynaklar, nitelikli personel, uygun mekanlar ve araştırmayı destekleyecek nitelikte koleksiyonlar oluşturulabilmesi için standartlar oluşturulması ve bu standartların üniversitelerin kuruluşundan itibaren uygulanması sorunun çözümü için gereklidir.
Standartların oluşturulması önemlidir ancak tek başına yeterli değildir. Bu standartların uygulanıp uygulanmadığı ilgili otoriteler tarafından düzenli olarak denetlenmeli ve standartlara uyulmaması durumunda yaptırım uygulanmalıdır. Bu rapor çerçevesinde, üniversite kütüphanelerinin sorunlarına çözüm üretmek amacıyla hazırlanan standartların uygulanması durumunda, üniversite kütüphaneleri gelecek 10 yıl içerisinde makul sayılabilecek kütüphane altyapısına kavuşabilecektir.
Kütüphaneleri standartlar aracılığıyla belli bir seviyeye yükseltme çalışmalarına paralel olarak, kütüphanelerin sahip olduğu kaynaklar ile deneyimlerini paylaşmaları, daha etkin ve sonuç alıcı çalışmalar için ortak projeler üretmeleri konusunda teşvik edilmesi gerekir. Kütüphaneler, 2000 yılında elektronik kaynakların temininde işbirliği amacıyla oluşturulan Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu’nun (ANKOS) kuruluşundan beri, bu konuda yeterince deneyim kazanmışlardır ve yeni işbirlikleri yapabilecek yeterliğe sahiptir. ANKOS 14 yılda, 162 üyenin 92 veri tabanına 1.976 abonelik gerçekleştirdiği ve yılda 12 milyondan fazla tam metin makalenin indirilmesine aracılık eden bir organizasyon haline gelmiştir. ANKOS çalışmaları çerçevesinde kazanılan deneyimler temel alınarak, kütüphanelerin gelişimi hususunda çalışma yapmak üzere iyi bir ağ oluşturulmalı ve bu ağın işleyişini düzenleyip denetleyecek mekanizmalar kurulmalıdır.
Bilgi teknolojilerinin etkisiyle, bilginin üretimi ve yayını katlanarak artmakta, basılı ortamdaki bilgi de giderek artan bir hızla elektronik ortama taşınmaktadır. Serbestçe üretilen ve ağ üzerinden yayınlanan bilginin denetlenmesi mümkün değildir. Bu nedenle, kişilere bilgi okuryazarlığı yeteneklerinin kazandırılması zorunluluk haline gelmiştir. Hayat boyu öğrenmenin gerçekleşebilmesi için kişilere akademik yaşamlarının başından itibaren bilgi okuryazarlığı yetenekleri kazandırılmalı, bilgi okuryazarlığı eğitimi her düzeydeki müfredatın ayrılmaz bir parçası olarak uygulanmalıdır. Aksi taktirde denetimsiz biçimde ve çığ gibi büyüyen bilgi yığınlarının içinden ihtiyaç duyulan bilginin çeşitli tür ve biçimdeki kaynaklardan aranması, bulunması, değerlendirilmesi ve etik ilkeler doğrultusunda kullanımı giderek daha büyük sorun olacaktır. Bu nedenle, kütüphaneler yükseköğretimin doğal bir parçası olarak kabul edilmeli, kütüphaneciler eğitim, öğretim ve araştırmanın içinde daha aktif olarak yer almalıdırlar. Başka bir ifadeyle;
olan kütüphaneler yükseköğretim kurumlarımızda yapılan eğitim-öğretim ve araştırmanın kalitesine ciddi katkılar sağlayacaktır.
YÖK Başkanlığı bünyesinde oluşturulan çalışma grubu tarafından hazırlanan “2023’e Doğru Türkiye’de Üniversite Kütüphaneleri Mevcut Durum, Sorunlar, Standartlar ve Çözüm Önerileri” başlıklı bu taslak rapor yükseköğretim kurumlarımızın görüş ve önerileri ile daha da geliştirilerek Yükseköğretim Kurulu ve üniversitelerimizin referans olarak kullanabilecekleri bir belge haline getirilecektir. Bu amaca yönelik olarak 9-10 Haziran 2014 tarihlerinde Yükseköğretim Kurulu Konferans Salonunda, yükseköğretim kurumlarının kütüphane yöneticileri ve ilgili rektör yardımcılarının katılımı ile “Üniversite Kütüphanelerini Yeniden Düşünmek” konulu bir toplantı düzenlenecektir.
Bu rapor çerçevesinde yapılan öneri ve standartların uygulamaya konulması durumunda, üniversite kütüphaneleri hızlı bir gelişme gösterecek ve kısa süre içinde bulunduğundan daha iyi bir noktaya taşınacaktır.
Lütfen hazırlanan raporu okuyarak, her bölümün altında bulunan "Comment" bağlantısına tıkladıktan sonra "Post New Comment"e tıklayarak ilgili bölümle ilgili görüşlerinizi bizimle paylaşınız.
Hazırlayanlar
(Soyadına göre alfabetik sırayla)
Tuba Akbaytürk Çanak, Koç Üniversitesi
Sönmez Çelik, Doğuş Üniversitesi
İsmail Çetinkaya, Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Sami Çukadar, İstanbul Bilgi Üniversitesi
Dr. Güssün Güneş, Marmara Üniversitesi
Gültekin Gürdal, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
İlkay Holt, Özyeğin Üniversitesi
Ebru Kaya, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
Ayhan Kaygusuz, İstanbul Şehir Üniversitesi